Doel van de Week van de hoogbegaafdheid: hoogbegaafdheid herkennen. Er wordt aandacht besteed aan hoogbegaafde kinderen, jongeren, volwassenen en senioren. Zo ongeveer 1 op de 50 mensen is hoogbegaafd, volgens de IQ-tests waarbij je boven de 130 moet scoren voor dit ‘label’ (rond 100 is gemiddeld). Maar hoogbegaafd zijn betekent veel meer dan een hoog IQ hebben. Veel hoogbegaafden scoren zelfs niet hoog op een IQ-test. Dus: hoe herken je een hoogbegaafde?
(Liever een video? Suzanne Buis geeft een korte uitleg over wat hoogbegaafdheid is)

Wat is een hoogbegaafde?

‘Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Hij of zij schept plezier in creëren,’ luidt de definitie van hoogbegaafd zijn, te vinden op onder andere Wikipedia.

Misverstanden over hoogbegaafdheid

Auteur Suzanne Buis, zelf hoogbegaafd, hoort geregeld dat mensen geïrriteerd reageren op de term hoogbegaafdheid. Buis: ‘Alsof je als ouder denkt dat je kinderen beter zijn, als je – vaak zelfs voorzichtig – laat vallen dat je kind hoogbegaafd is. Veel scholen en leerkrachten hebben weinig kennis hierover in huis. Schrikbarend vaak is de ‘kennis’ gebaseerd op misverstanden. Ook zorgprofessionals denken vaak dat ze weten wat hoogbegaafdheid inhoudt. En zelfs bij veel gerenommeerde bedrijven zijn er vooroordelen over hoogbegaafden op de werkvloer.

Groot gemis voor de maatschappij

‘Het stomme is dat mensen vanwege die vooroordelen, of omdat ze denken dat ze het al wel weten, niet luisteren naar wat het echte probleem is,’ zegt Suzanne Buis. ‘Daar lopen heel veel hoogbegaafde kinderen en hun ouders tegenaan, studenten, volwassenen en senioren. Kinderen verliezen plezier in school, jongeren stromen af of worden zelfs drop-outs, studenten geen idee wat er nou mis gaat met die studie en stoppen mét studieschuld en zonder diploma. Veel hoogbegaafde werknemers krijgen een burn-out, bore-out of blijven hoppen van de ene naar de andere baan. Het is triest. Deze intelligente mensen kunnen erg goed verbanden leggen en het is daarmee voor de hele maatschappij een groot gemis, als deze originele denkers niet tot bloei komen.’

Beter informeren dan irriteren

‘Er zijn veel mensen bezig met onder de aandacht te brengen dat zeker op scholen, opleidingen, zorginstellingen en in bedrijven veel fout gaat in het werken met hoogbegaafden. Het is heel goed om te laten weten dat het niet goed gaat, alleen levert het ook vaak op dat mensen bij voorbaat al in de weerstand gaan. Dan komt je boodschap minder goed over. Ik kies mede daarom voor informeren, liever dan irriteren.’
Suzanne Buis publiceert boeken, maakt online trainingen en deelt in filmpjes op YouTube basisinformatie over hoogbegaafdheid en het begeleiden van hoogbegaafde kinderen.

Verbetering begint bij herkenning

Niet iedereen wordt getest op IQ. En niet iedere hoogbegaafde scoort hoog op een IQ-test. Waar herken je een hoogbegaafde dan aan? ‘Uit de vele interviews die ik gedaan heb met ouders en deskundigen, blijkt een rijtje opvallende eigenschappen. Kort gezegd kun je stellen: dit zijn kenmerken van hoogbegaafdheid. Daarbij wil ik wel opmerken dat heel veel hoogbegaafden deze kenmerken alleen laten zien in een veilige omgeving. Ze zijn vaak rationeel genoeg om te beseffen dat ze zich beter kunnen aanpassen, wanneer ze van een leerkracht of een manager een paar keer de opmerking krijgen om ‘niet steeds dingen te vragen’, ‘geen stoorzender zijn’, ‘niet zo moeilijk doen’.
Deze kinderen en jongeren zijn vaak in de vakanties in toenemende mate zichzelf, merken veel ouders op.

Hoogbegaafdheid herkennen

Hier volgt een rijtje kenmerken om het herkennen van hoogbegaafdheid bij kinderen makkelijker te maken. Als deze kenmerken duidelijk aanwezig zijn, en ouders en school zijn bereid aanpassingen te doen in de opvoeding en het onderwijsaanbod, dan is het vaak niet nodig om een IQ-test af te nemen.
Hoogbegaafdheid is meer dan een hoog IQ.

Kenmerken van hoogbegaafde kinderen*:

• Scoren bij de beste 2% bij een IQ-test;
• Vroege ontwikkeling (bijv heel vroeg lopen of praten of heel mooi tekenen);
• Blinken uit op meerdere gebieden;
• Kunnen gemakkelijk leren (en bedenken vaak méér vragen);
• Leggen gemakkelijk verbanden (‘dit komt door dat, en dat komt weer door…’);
• Problemen worden gemakkelijk geanalyseerd;
  Maken grote denksprongen (en kunnen dat soms moeilijk uitleggen);
• Hebben een voorkeur voor abstractie;
• Zijn erg zelfstandig (zelf doen – en dan gefrustreerd raken als het niet meteen lukt);
• Hebben een brede of juist specifieke interesse, hoge motivatie en veel energie;
• Zijn creatief en origineel;
• Zijn vaak perfectionistisch (over anderen en/of zichzelf);
• Hebben een apart gevoel voor humor;
• Kunnen zich op sommige dingen bijzonder goed concentreren.

Wat helpt een hoogbegaafde?

Dat is nogal wat. Vaak voelen hoogbegaafde kinderen vooral dat ze ‘anders’ zijn. Dat is niet altijd prettig. Wat helpt, is als de ouders, leerkrachten en andere belangrijke personen helpen met
AANDACHT
voor:

• Het versterken van het zelfbeeld;
• Helpen bij het leren van plannen, sturen, reflecteren vanuit jezelf;
• Leren leren en leren denken;
• De behoefte om het te hebben over de zin van het leven.

Talent ontwikkelen voor het hogere doel

Dit is voor ouders zelf vaak erg lastig, meldt Suzanne Buis. In haar Droomdenkers Talentcentrum in Limmen coacht en traint ze daarom iedereen die te maken heeft met hoogbegaafdheid.
Buis: ‘En ja, dat zijn dus veel meer mensen dan je misschien dacht. Zeker in deze tijd waarin informatie op veel meer manieren te vinden is, ontwikkelt intelligentie zich meer zoals het kind zelf nodig heeft. Buiten school leren deze jongeren vaak meer dan op school en dat is ontzettend jammer. Ik hoop dat mijn collega’s die strijden voor beter passend onderwijs spoedig gehoor krijgen bij het ministerie. Een sterke drive van hoogbegaafden is een hoger doel te dienen. Ze willen nuttig bezig zijn, een bijdrage leveren, puzzelen op grote vraagstukken. De tijd is gekomen om juist die mensen de ruimte te bieden om zich te ontwikkelen. Dáár gaan de oplossingen vandaan komen voor grote vraagstukken.’

* De kenmerken zoals vermeld in De droomdenker

(c) Suzanne Buis
auteur van De droomdenker
ook verkrijgbaar als e-book
en in het Duits Der Traumdenker
en Engels Dreamthinking en het Engelstalige e-book Dreamthinking
Mijn hoogbegaafde kind & ik
Mijn hoogbegaafde puber, inspiratieboek voor ouders van hoogbegaafde jongeren.
Online cursus voor ouders en anderen bij het begeleiden van hoogbegaafde kinderen